Achel ligt in het noorden van Belgisch Limburg, netjes op de grens met Nederland. Al wie daar geboren is en een Belgische vader en/of moeder heeft, is dus Belg. Maar hoe zat dat nu vroeger, bijvoorbeeld in de tijd van onze eerste naamgever, Herman Laukens, die er leefde in de 15de eeuw? Mogen we die als “Belg” beoordelen, ook al is België pas ontstaan in 1830?

De grootste Belg(en)

Enige jaren geleden werd in verschillende landen een verkiezing georganiseerd van “De grootste Brit/Duitser/Belg/Nederlander/… Alhoewel die verkiezingen ook in andere landen nogal wat controverse veroorzaakte, vertoonde de selectie in België een voorspelbaar probleem: er werd namelijk een grootste “Vlaamse”  (Pater Damiaan) en een grootste “Franstalige” (Jacques Brel) Belg verkozen…

Een al even typisch probleem bij dergelijke lijstjes is de keuze van iemand die nooit de nationaliteit van “zijn” land heeft gehad, simpelweg omdat dat land tijdens zijn leven nog niet bestond: in het (Vlaams-)Belgische lijst stonden bijvoorbeeld Ambiorix (4), Andreas Vesalius( 6), Gerardus Mercator(8) en Pieter Paul Rubens (9) bij de eerste tien. Stuk voor stuk waren dit mensen die nooit geweten hebben dat zij “Belg” waren.

Nationaliseren

En dat brengt ons bij de volgende bedenking: Kan men achteraf iemand “nationaliseren” ?  Om het op onze stamboom toe te passen: is mijn overgrootvader die bijvoorbeeld in 1822 in Achel geboren   een Belg (omdat Achel vandaag Belgisch grondgebied is) of een Nederlander (omdat Achel toen deel uitmaakte van het Koninkrijk der Nederlanden? 

Van iemand die geboren is uit ouders van verschillende nationaliteiten zeggen we soms dat hij of zij een “halve” Belg is. Soms hebben die personen ook een dubbele nationaliteit, wat dan zo zijn gevolgen heeft. Denk bijvoorbeeld aan de “verscheurende” keuze die sommige voetballers moeten maken om te beslissen voor welke nationale voetbalploeg zij willen spelen. Of die keuze door nationale gevoelens dan wel door overwegingen i.v.m. carrièreplanning wordt gestuurd is niet altijd even duidelijk…

De geboorteplaats als bron van de nationaliteit.

Bij de keuze van “ De grootste…”  werd veelal uitgegaan van de woonplaats/geboorteplaats van de beroemdheid. Rubens was een Antwerpenaar, dus “is” hij een Belg (alhoewel Rubens geboren is in Siegen (Duitsland), weliswaar uit Antwerpse ouders in ballingschap omdat vader Rubens in een amoureus schandaal verwikkeld was).

Laat ons toch maar even de geboorteplaats als uitgangspunt gebruiken: een voorouder krijgt de nationaliteit van het land, waar zijn/haar geboorteplaats vandaag gelegen is.

Mijn ouders waren beiden Belg (Achel/Neerpelt). Mijn grootmoeder langs moeders kant was echter  van Nederweert, net over de grens met Nederland; bijgevolg ben ik voor één kwart Nederlander. Mijn overgrootvader lang vaderszijde was geboren in Leende, daardoor ben ik voor één achtste extra Nederlander! Eén achtste is 12,5 %. samen met de 25 % langs moederskant ben ik dus 37,5 % Nederlander! Op die manier  wisselt de ¨nationaliteit¨ naargelang het aantal generaties men teruggaat. 

Een grafiekje

Gelukkig beschikken we over een uitgebreide kwartierstaat, waardoor we al onze voorouders (dus niet alleen de naamdragers) kennen tot in de zesde generatie (waarin we 64 voorouders hebben), dus tot het begin van de 18de eeuw ongeveer.  Als we bovenstaande oefening doen, dus de nationaliteit bepalen aan de hand van de geboorteplaats, dan komen we tot volgend tabel en grafiek.

Het is duidelijk dat mijn voorouders nogal honkvast waren, zelfs zes generaties geleden waren we voor 58 % “Belg”, voor 39% Nederlander en voor 3 % Duitser.  Mochten andere genealogen in hun kwartierstaat deze oefening doen dan zou spreiding er wel eens héél anders kunnen uitzien…

Hoe verder men teruggaat in de geschiedenis, hoe groter de kans dat er nog nieuwe “nationaliteiten” opduiken: mijn kinderen b.v. zijn voor één achtste Pools, omdat mijn echtgenote een Poolse grootmoeder had. De steeds grotere verscheidenheid aan nationaliteiten naarmate men generaties teruggaat in de geschiedenis sluit aan bij wat we elders schreven: De meest recente voorouder van alle Europeanen, die dus een plaats inneemt in de kwartierstaat van elke Europeaan, leefde veel minder lang geleden dan we zouden vermoeden! Zie http://www.laukens.be/genealogie/content/zin-en-onzin-van-heel-grote-stambomen

Ook Limburger?

Als men de kwartierstaat nog grondiger ontleedt, zou men i.p.v. “Belg” haast evengoed “Limburger“ kunnen zeggen, want de meeste van mijn voorouders werden in het huidige Limburg geboren.

Bewoners van de provincies Limburg aan beide zijden van de Belgisch-Nederlandse grens voelen zich, misschien meer dan elders het geval is, verbonden met hun provincie: het fameuze “Limburg-gevoel”. Je zou het een soort nationaal gevoel kunnen noemen, maar dan tegenover de streek waar men woont.

Maar als men Limburg in een historisch perspectief ziet, is de benaming “Limburg” en “Limburger” op zijn minst betwistbaar. Het grootste deel van het huidige (Belgisch) Limburg behoorde voor de Franse revolutie tot het prinsbisdom Luik, en heeft met het historische Limburg weinig of niets te maken!. 

“Limburg” was vroeger een hertogdom, gelegen tussen de Maas en de stad Aken, met als hoofdplaats … Limburg (Limbourg: stadje aan de Vesder in de provincie Luik).  Het enige deel van de huidige provincie Limburg dat ooit onderdeel was van dat oude Hertogdom is de regio rond Teuven in de Voerstreek! Het is koning Willem I die tijdens het Nederlandse bewind  (1815-1830) de provincie Limburg invoerde, en zo de benaming naar het noorden verschoof. Uitzonderlijk is dit niet: vandaag gebruiken we bijvoorbeeld de benaming Vlaanderen voor het geheel van het Nederlandstalige gedeelte van België, waar Brabant, Antwerpen en Limburg historisch nooit tot het graafschap Vlaanderen hebben behoort.

Slotsom: Limburger, Vlaming, Belg: het is maar hoe je het bekijkt, maar vooral: het is maar hoe jij je voelt! Misschien is  wat men zich voelt belangrijker dan de staatkundige constellatie waartoe men vandaag behoort, of de genealogische “nationaliteit” die bepaald wordt door terug te gaan in de geschiedenis!