Voor het voeren van zijn speurtocht in het verleden heeft de genealoog tal van bronnen ter zijner beschikking: registers van de burgerlijke stand, parochieregisters, verslagen van schepenbanken (gichten), volkstellingen,… Maar naarmate het onderzoek verder terug gaat in het verleden worden die bronnen schaarser, minder betrouwbaar en moeilijker toegankelijk. Tot op een bepaald ogenblik de zoektocht dreigt vast te lopen. Recent kregen genealogen er echter een nieuwe mogelijkheid bij: het DNA-onderzoek!

Wie een beetje wetenschappelijke interesse heeft zal het zeker niet ontgaan zijn: de laatste decennia zijn er in het ontrafelen en interpreteren van het menselijk genoom enorme vorderingen geboekt. Sommige spectaculaire doorbraken in criminele onderzoeken zijn te danken aan het vinden van DNA van de dader op de plaats van de misdaad. Ook de mogelijke toepassingen in de medische wereld halen regelmatig de grote media. Dat er ook op het terrein van de genealogie nieuwe mogelijkheden zijn is in die context een bijzaak, echter voor ons, genealogen, toch maar mooi meegenomen.

Het pleit voor de mensen van Familiekunde Vlaanderen dat zij die mogelijkheden reeds in een vroeg stadium hebben onderkend, wat in 2009 leidde tot het opstarten, wetenschappelijk geruggensteund door de Universiteit van Leuven, van een ambitieus project om het DNA van het oude hertogdom Brabant in kaart te brengen. Het hertogdom Brabant werd daarbij omschreven als: Antwerpen, Vlaams-Brabant, Waals-Brabant in België en Noord-Brabant in Nederland. In een volgende fase (2010-2011) werd het onderzoek verder uitgebreid tot het hele land, Frans-Vlaanderen en het groothertogdom Luxemburg.

Waarover gaat het?

Het DNA dat we van onze ouders overerven blijft meestal onveranderd. Toch ontstaan er bij dat overerven soms wijzigingen in het DNA: mutaties. Deze mutaties worden aan de volgende generaties doorgegeven . Na vele honderden generaties, en dus vele mutaties, ontstaan er op die manier groepen van individuen die een DNA-profiel hebben dat afwijkt van het DNA-profiel van andere groepen (de zogenaamde haplo-groepen). Door vergelijking van het DNA kan men besluiten of personen in een min of meer recent verleden al dan niet verwant zijn. Met andere woorden: als twee individuen een sterk verschillend DNA hebben zijn ze niet verwant, terwijl , wanneer er geen (of weinig) verschillen worden geconstateerd, de personen tot dezelfde familie behoren of een gemeenschappelijke voorouder hebben. Als het aantal verschillen relatief klein is, bijvoorbeeld tot 6 merkers op 37, kan zelfs een (ruwe) schatting gemaakt worden in welke periode de MRCA (most recent common ancester) moet geleefd hebben.

Het gaat in eerste instantie om het DNA dat terug te vinden is in het Y-chromosoom. Dit chromosoom wordt enkel van vader op zoon overgeërfd, zodat uitsluitend mogelijke verwantschappen via de paternele lijn kunnen aangetoond worden. Aangezien - in onze contreien althans - ook de familienaam van vader op zoon overgeërfd wordt, kan men bijvoorbeeld aantonen dat naamgenoten mogelijk verwant zijn aan elkaar, zonder dat hiervoor via het klassieke genealogisch onderzoek harde bewijzen te vinden zijn.

Gezien de snelle evolutie van de wetenschap, en naarmate uit de onderzoeken die ook elders in de wereld gevoerd worden meer en meer resultaten komen, ligt het voor de hand dat het niet zal eindigen met het bepalen van een (sub)haplogroep. Naarmate meer merkers zullen gevonden worden, kunnen ook de resultaten meer en meer verfijnd en uitgebreid worden. Ook het onderzoek van het mitochondriaal DNA zou bijkomende resultaten kunnen opleveren: in tegenstelling tot het DNA dat gevonden wordt op het Y-chromosoom bevind het mitochondriaal DNA zich elders in de cel. Het kan uitsluitend via de moeder worden overgeërfd, wat dus betekent dat ook de maternele lijn kan worden bestudeerd.

Een heel eenvoudig onderzoek met mogelijk spectaculaire resultaten

Het onderzoek is heel eenvoudig: het beperkt zich tot het nemen van een staal van het wangslijmvlies met behulp van een borsteltje. Een volkomen pijnloos gebeuren dat slechts enkele seconden tijd vraagt.

De mutaties waarnaar men op zoek gaat om een bepaalde haplogroep te identificeren noemt men merkers. Hoe meer merkers men onderzoekt, hoe groter de nauwkeurigheid waarmee een haplogroep of subhaplogroep kan worden omschreven. Daar waar andere onderzoeken zich beperken tot bijvoorbeeld 12 of 17 merkers, werd hier geopteerd voor 37 merkers, later uitgebreid tot 38 merkers. Dit moet het mogelijk maken veel verder te verfijnen dan met minder merkers het geval zou zijn.

Wat kan dit betekenen voor de familie Laukens?

Als mogelijke voordelen van het DNA-onderzoek zien de organisatoren van het DNA-project Oud Hertogdom Brabant :

1) uw genealogie verdiepen,

2) vastgelopen opzoekingen weer vlot trekken,

3) onvermoede verwante takken in binnen- en/of buitenland ontdekken,

4) opsporen van de  afstamming uit oudere (vaak middeleeuwse) familienamen waaruit de uwe is voortgekomen

Wat er specifiek voor onze familie uit dit onderzoek kan komen weten we uiteraard nog niet, maar op onze website, onder meer in de rubriek “missing links”, vinden we tal van voorbeelden van naamgenoten (Bergeijk en Luyksgestel, Tilburg, Neerpelt,…) waarmee we een link kunnen vermoeden, maar - voorlopig - nog niet kunnen bewijzen. Het DNA-project kan hier misschien uitsluitsel brengen. In de veronderstelling dat (mannelijke) leden van deze missing links aan het DNA-project zouden meedoen, kan mogelijk aangetoond worden dat hun tak al dan niet verwant is aan de onze.

Gezien de mogelijkheden die het project inhoudt hebben wij ons in de tweede fase ingeschreven. Aangezien wij een bewezen stamboom hebben die teruggaat tot vóór 1470 voldoen wij ruimschoots aan de voorwaarden: een kwartierstaat of een stamreeks kunnen voorleggen die minstens teruggaat  tot vóór 1800, en kunnen aantonen dat de familie in mannelijke lijn in dezelfde gemeente of regio woonde.

Van zodra dit onderzoek bruikbare resultaten oplevert zullen wij hierover uiteraard op deze website berichten.

Voor wie er meer van wil weten: de website van het project is :

www.brabant-dna.org