Volgers van onze web site hebben ongetwijfeld het droevige relaas gelezen van onze voorvader Laurentius Laukens en zijn broer Henricus in de Verenigde Oostindische Compagnie. Laurentius nam op 8/7/1793 dienst als soldaat en stierf anderhalf jaar later, nauwelijks 35 jaar, in het ziekenhuis van Batavia. Zijn jongere broer Henricus nam al vroeger dienst, maar haalde zelfs Batavia niet: Hij stierf onderweg, op 14/3/1789, in Kaapstad. Hij was amper 22 jaar oud….

Laurentius Laukens (°31/7/1760 Achel – 4/8/1795 Batavia) werd geboren in 1760 als eerste zoon van Godefridus Laukens en Maria Margaretha Vrancken, zoals blijkt uit het parochieregister.  

Transcriptie:“31/7/1760 Baptisatus est Laurentius filius legit. Godefridi Laukens et Maria Margarita Vrancken Conjugum susceptores Henricus Vrancken et Christine Engelen nomine Joanne Laukens.”

De ouders van Laurentius zijn dus Godefridus Laukens en Maria Margaretha Vrancken, de getuigen zijn Henricus Vrancken en Christine Engelen, die voor Joanna Laukens optreedt.

Wanneer we evenwel op zoek gingen naar die Godefridus stootten we op een raadsel. Er waren namelijk twee personen die in aanmerking kwamen:

• Godefridus, zoon van Laurentius Balten Laukens en Catharina Thyssen, geboren in Achel op 27/1/1709
• Godefridus, zoon van Adrianus Laukens en Maria Verheggen, geboren in Hamont op 10/10/1732

We beschikten niet over een huwelijksakte van de ouders, niettegenstaande de parochieregister van Achel, Hamont en de omliggende gemeentes grondig werden uitgespit.  Alhoewel de parochieregisters wat betreft huwelijken zeer summier zijn, hadden we mogelijk aan de hand van de genoteerde getuigen de herkomst van Godefridus kunnen achterhalen. Meestal vindt het huwelijk plaats in de woonplaats van de bruid, maar in dit geval was ook zij van Achel afkomstig. Voorlopig bleef het een mysterie waar beiden gehuwd zijn. 

Het echtpaar kreeg nog een tweede zoon, Henricus, geboren op 11/6/1766 in Achel

Transcriptie:"11/6/1766 Baptisatus est Henricus filius Godefridi Laukens et Maria Margarita Vrancken conjugum susceptores Michael Bartels nomine Arnoldi van den Einden et Jeanne Lucas nomine Helena Vrancken."

In dit geval waren de getuigen dus vervangers van meter en peter.

Er was blijkbaar geen gedocumenteerd bewijs terug te vinden welke van de twee de juiste Godefridus is. Toch kon uit de voorliggend gegevens met relatief grote zekerheid het juiste verband gelegd worden.

Onze conclusie was dat Laukens Godefridus, geboren  op 29/1/1709, de voorvader is waar we naar op zoek waren.

De redenen?

1. De vader van de Godefridus van 1709 heet Laurentius. Het is in onze familie, zoals in vele families, dikwijls de gewoonte de eerste zoon naar de grootvader langs vaderskant te noemen. Normaal is die grootvader dan ook de peter, maar in dit geval was hij al overleden toen Laurentius geboren werd. De tweede zoon, Henricus, werd dan weer genoemd naar de grootvader lang moederskant. Overigens zette ook Laurentius de traditie verder want hij gaf zijn eerste kind de naam Godefridus Fredericus.  Die traditie omtrent naamgeving klopt niet met de ouders van de Godefridus van 1732.
2. Omdat de grootvader langs vaderskant al overleden was werd als peter van Laurentius gekozen voor Henricus Vrancken, dus de grootvader langs moederskant. Logisch is dan weer dat de meter in dat geval langs vaderskant wordt gekozen.  Een zekere Christine Engelen treedt op als vervangster van Joanne Laukens.  Ook hier verwijst de naam  naar de Godefridus van 1709: hij heeft namelijk een zus, Joanne Margarita Laukens, geboren in 1719. Een dergelijke verwijzing is niet te vinden bij de Godefridus van 1732. Meter en Peter van Henricus geven geen indicatie in deze of gene richting.
3. De leeftijd: Maria Margaretha Vrancken is geboren op 18 maart 1721, en dus 12 jaar jonger dan de Godefridus van 1709. Uiteraard is dat veel maar in het andere geval zou ze 11 jaar ouder geweest zijn dan de Godefridus van 1732. Zeker geen sluitend bewijs, maar toch een mogelijke extra aanwijzing.

Al bij al waren er dus redelijk goede argumenten om onze conclusie te staven, maar om écht zeker te zijn was het dus wachten op nieuwe gegevens….

 

Zoektocht in de aktes van de schepenbank van Borkel

Vaak, maar uiteraard niet altijd, vinden koppels elkaar binnen hetzelfde dorp of in een naburige gemeente. Vindt men een huwelijk niet direct terug, dan kan men dus best op zoek gaan in de registers van de parochies in de buurt. Maar ook daar boekten we geen resultaat, en het leek er een tijdlang op dat de huwelijksakte nooit meer zou gevonden worden, tot we op zoek gingen in de akten van de schepenbank van Borkel (die merkwaardig genoeg te vinden waren in de gegevens van Bergeijk). We waren namelijk toevallig te weten gekomen dat in de 17de en 18de eeuw huwelijksakten soms geregistreerd werden door de schepenbank, dus door een burgerlijke, niet-kerkelijke, instelling: het was dus een soort “burgerlijk huwelijk”  avant la lettre.

Navraag bij onze vrienden van de heemkundige kring in Hamont en wat onderzoek via het internet brachten een verklaring voor deze op eerste zicht merkwaardige aktes:

Na de vervolging van de katholieken in de (Protestantse) Verenigde Provinciën kregen deze vanaf het tweede deel van de 17e eeuw de toelating om schuurkerken te gebruiken om hun godsdienst te belijden. Ze waren wel aan allerlei verplichtingen onderworpen.  Zo moesten ze de huwelijken die voor de kerk werden gesloten ook laten registreren voor de schepenbank. De gereformeerden huwelijken daarentegen hadden wél een civielrechtelijke erkenning.

Na de Bataafse Omwenteling van 1795  werd deze discriminatie opgeheven, zij het dat dit niet in alle gewesten op dezelfde manier gebeurde. Men kwam o.m. in Brabant tot een regeling die veel gelijkenis vertoont met de huidige: men sloot een civiel huwelijk af bij de burgerlijke overheid, en het stond de gehuwden vrij dit huwelijk ook kerkelijk te laten bevestigen. Het registreren van huwelijksaktes voor de schepenbank duurde tot 1810, toen in de Franse tijd de Burgerlijke Stand werd ingevoerd. 

 

De huwelijksakte eindelijk gevonden! 

Terug naar ons onderwerp: het huwelijk van Godefridus Laukens met Maria Margaretha Vrancken.

Onze zoektocht in de periode die in aanmerking kwam, dus de jaren vóór de geboorte van Laurentius Laukens op 31/7/1760, leverde op datum van 22/6/1755 resultaat op:  Op die datum trouwde ene Govert Louwkens met een zekere Maria Margriet Francke.

Dit huwelijk werd vooreerst aangekondigd op 7/6/1755 

Transcriptie: “Comparerende voor schepenen des Dorps van Borkel ondergenoemden Govert Louwkens weduwnaar van wijlen Elisabeth van Buel en Maria Margriet Francke jonge dochter bijden geboortig van Aggel en  wonend tot Borkel dewelke versogt hebben haar drie Sondaagse publicatien die haar mids desen sijn vergunt, Getuygen waren hier over Jan Boons en Dirk Bosmans schepenen van Borkel  den sevende junij 1700 vijf en vijftigh"

Opvallend is de schrijfwijze van de namen: de gehuwden spellen hun naam zoals wij de kennen, terwijl de schepenen een - zacht uitgedrukt - afwijkende spelling hanteren.

 

Het huwelijk werd definitief bevestigd op 22 juni 

Transcriptie: “De voorstaande personen sijn in den huwelijksen staat bevestigt, nadat gebleken was, Dat alle Solemniteiten hiertoe gerequireert waren geobserveert

Getuigen waren hierover Dirk Bosmans en Jan Boons schepenen van  Westerhoven en Borkel heden den tweeentwintigsten  junij 1700 vijf en vijftig”

Uit de huwelijksakte blijkt dat het voor Godefridus een tweede huwelijk was (“weduwnaar van Elisabeth van Buel”). Ook dit huwelijk vonden we in de aktes van de schepenbank, met de ondertrouw op 30/1/1739, en het huwelijk op 15 februari van datzelfde jaar.

 

Transcriptie: “Borkel Schepenbank 30/1/1739: op heden den 30 january 1739 soo sijn in ondertrouw aangeteijkent Govert Lauckens geboortig jongman tot acgel en laast meer als een jaer en ses weken gewoont hebbende tot Borkel en Schaft, met

Elisabeth van Buel weduwe wijlen jan pieter(?) Aalberts geboortig en wonende tot Borkel, testes (schepenen) ondertekent 

Dese bovenstaande persoonen sijn naer drie voorgaandfe sondaagse proclamatien onverhindert gegaan sijnde wettelijk getrout op den 15 februarij 1739, testes (schepenen)”

De twee huwelijksakten betreffen dus één en dezelfde echtgenoot, en gezien de datum van de eerste ondertrouw (30/1/1739) kan dit dus enkel gaan over de Godefridus Laukens van 1709, want zijn naamgenoot  was nauwelijks zeven in 1739. 

Uit de akten blijkt ook dat Godefridus in 1739 al meer dan een jaar in Borkel woonde, en dit minstens tot juni 1755. Laurentius werd geboren in Achel op 31/7/1760, dus in die tussenperiode is Godefridus terug naar Achel verhuisd.

Beide huwelijken werden ook voor de kerk bevestigd. Relevant voor ons verder verhaal is het kerkelijk huwelijk (op 17/6/1753) met Maria Margaretha Vrancken:

 

Transcriptie: “17 juni contraxerunt matri coram me et testibus godefridus lauckens et margareta franck.. mediante dispensate in tertio gradu consanguinita”

Vooral de laatste woorden van deze akte zijn relevant: de echtgenoten waren dus verwant aan elkaar!

 

Een nieuw gegeven: de verwantschap!

“..in tertio gradu” verwant dus, maar wel volgens het kerkelijk recht, en dat is niet hetzelfde als een derde-graadverwantschap volgens het burgerlijke recht. 

Derde graad volgens het Canonieke recht is verwantschap die, aan beide zijden,  teruggaat tot de overgrootvader of-moeder. Beiden hebben dus een gemeenschappelijke overgrootvader of -moeder. In het burgerlijk recht zou dit een verwantschap zijn  in de zesde graad. Het kerkelijke recht is m.a.w. veel strenger.

 

We hebben dus:                 

                        Overgrootvader/moeder

grootvader/moeder                         grootvader/moeder

vader/moeder                                 vader/moeder

Godefridus Laukens                        Margaretha Vrancken

Dit kan enkel als de grootmoeder van Margaretha (Margaretha Laukens) de zus is van de grootvader van Godefridus (Balten Laukens). Maar het probleem is dat er in dezelfde periode twee Balten Laukens zijn, met beiden een zus Margaretha Laukens, en beiden een vader Laurentius Laukens! 

 

Hieruit trekken we twee conclusies.

Eerste conclusie: Margaretha Laukens, die met Hendrick Buyvoets huwde, is de dochter van Laurentius Laukens en Margaretha Michiels

1. Haar eerste zoon Jacobus is naar de vader van Hendrick Buyvoets genoemd, haar tweede zoon Laurentius naar haar vader. Zoals we hierboven al opmerkten komt vernoeming naar de grootouders veel voor.
2. Laurentius Laukens heeft als meter Ida, zus van Margaretha.
3. Haar eerste dochter Margaretha draagt de naam van haar moeder, Margaretha Michiels, en haar volgende dochter Barbara de naam van haar schoonmoeder. Weer perfect in de lijn van vernoeming van kinderen naar de grootouders.
4. De meter van haar tweede kind met de naam Barbara (eerste moet dus overleden zijn), is Petronella, weer een zus van Margaretha.
5. Haar zoon Antonius heeft als peter Adriaan Cortsiens, de man van haar zus Ida.

 

Tweede conclusie: De broer van Margaretha Laukens is de grootvader van Godefridus Laukens.

Door het nakijken van de meters/peters van de kinderen van de grootmoeder (Margaretha) van Margaretha Vrancken, is het dus duidelijk tot welke tak zij behoort. Bijgevolg moet de broer van deze Margaretha Laukens de grootvader van Godefridus zijn, dit in tegenstelling tot wat we tot op heden dachten.

Het volledige plaatje wordt dus:

                                                              Overgrootouders

                                             Laurentius Laukens x Margaretha Michiels

 

                   Grootouders                                                                    Grootouders

Balthazar Laukens x Marijke Daris                                          Margaretha Laukens   x Henricus Buyvoets

                    

                      Ouders                                                                                 Ouders

Laurentius Laukens x Catharina Geuns                                   Margaretha Buyvoets x Henricus Vrancken

 

Godefridus Laukens  (26/1/1709 Achel)                                   Maria Margaretha Vrancken (18/5/1721 Achel)

De grootvader van Godefridus, Balthazar (Balten) Laukens, is het slachtoffer was van de manslag waarvan sprake in het artikel “Verzoening betreffende manslag op Balten Laukens” van Mathieu Schuurmans 

 

Besluit:

Het volstaat niet steeds dat aktes de namen bevatten van de personen die men zoekt, men moet zich ervan vergewissen dat het om de juist personen gaat! Daarvoor dienen de documenten volledig gelezen en geanalyseerd te worden.